Skip to content
Luister terug: denker des vaderlands Paul van Tongeren

Dit keer ontvingen we Prof. Dr. Paul van Tongeren, denker des vaderlands in ons Filosofisch Café. Hij sprak over “Het wonder van betekenis”: een pleidooi om opnieuw weer te denken, en zo zelfs de wereld te redden en het vanzelfsprekende te doorbreken.

Luister terug

Het begin is vanaf 4 minuten en 50 seconden.

Paul van Tongeren (Deventer, 1950) was hoogleraar wijsgerige ethiek in Nijmegen, Leiden en Leuven. Naast zijn academische werk houdt Van Tongeren zich al ruim twintig jaar intensief bezig met publieksfilosofie. Hij publiceerde meer dan tien populaire boeken op basis van zijn grootste interesses: de deugdethiek van Aristoteles en het nihilisme van Friedrich Nietzsche.

Betekenis maakt menselijk

Volgens Paul van Tongeren is betekenis het allerbelangrijkste. Betekenis bepaalt namelijk uiteindelijk hoe we naar dingen of feiten kijken. Aan dezelfde feitelijke toestanden worden immers verschillende betekenissen toegekend. “De betekenis van 1000 kapotgeschoten tanks kan veranderen”. Het betekenis-aspect is het eigenlijk menselijke. Het is zelfs gevaarlijk om je alleen door de feiten te laten leiden stelt Paul van Tongeren.

Aristoteles

Paul van Tongeren sluit daarbij aan op de filosofie van Aristoteles en zijn werk de ‘Politica’. Mensen onderscheiden zich volgens Aristoteles van andere levende wezens omdat de mens over een ‘logos’ beschikt. Logos is het vermogen van de mens om betekenis te verstaan. Denken betekent betekenis verstaan en betekenis weergeven.

Betekenis wordt bedreigd

Waarom is het belangrijk om in onze tijd preciezer te kijken naar betekenis? Dat komt omdat betekenisgeving wordt bedreigd volgens Paul van Tongeren. Hij ziet twee bedreigingen. Het eerste is sciëntisme. Dit is de tendens dat alleen de kennis van de feiten telt. Tijdens de Corona-crisis waren we geobsedeerd door feitelijke kennis van virussen en de corona-cijfers. Terwijl we eigenlijk leden aan onzekerheid en angst. De reactie daarop was ons verdiepen in cijfers en feiten…alsof dat ons kon helpen.

Weer gaan denken

De tweede bedreiging is ons subjectivisme of expressivisme. Dat is de neiging om een mening slechts te zien als de uitdrukking van een individuele emotie van je eigen bevinding. Als we de wereld willen redden, dan moeten we het wonder van betekenis weer ontdekken, stelde Paul van Tongeren. “Door de vanzelfsprekendheden heen breken en weer gaan denken”.

Het wonder

De keuze voor de term wonder is ook ingegeven door een waardering voor het religieuze. In religieuze verhalen gaat het om een nieuwe manier van kijken. Vaak is dit ook het wonder. Dat je een ander aspect in beeld krijgt. Wonderverhalen verwijzen hier in de regel naar. Na het wonder worden er weer andere aspecten gezien.

Back To Top
Zoeken