Vierde advent is de zondag dat je mag laten doorklinken dat het bijna kerst is. We horen de engelen al een beetje zingen. Check hier de terugblik op de kerkdienst van deze bijzondere zondag in 2020, wetende dat we kerst gaan vieren in lock down. De lezingen in deze dienst komen uit uit Jesaja 45:5-8 en Lucas 3:1-5. Jaap Schothorst speelt op het orgel. Karin Vogelaar draagt de liedtekst voor. Luister hier de hele dienst terug, of luister terug via deze stream, die begint met de openingswoorden.

Zondag Rorate

Dauwt hemelen uit den hoge en mogen de wolken de rechtvaardige regenen;
moge de aarde zich openen en de Verlosser uitspruiten.

Alle vier adventszondagen hebben een eigen naam, waarvan de oorsprong teruggaat op de titels van de openingsgezangen in de Gregoriaanse mis die bij de desbetreffende adventszondag hoort. Vandaag is het Zondag Rorate. Rorate Caeli (dauwt hemelen) zijn de eerste woorden van het Gregoriaanse gezang voor de mis op de zondag van vierde advent. Dit is de zondag waarop het begin van kerst al te voelen is. Je zou het kunnen zien als de dageraad van kerst. Het verlangen naar een redder klinkt door alles heen. Dat we weer gezegend worden. Daarover gaat deze zondag.

Aan wie ligt het? een verkorte weergave van de preek

Er zijn meerdere manieren om om te gaan met dat wat niet goed gaat in je leven. Je kunt zeggen: Het ligt niet aan mij. Niets ligt aan mij. Het ligt aan mijn opvoeding, het komt omdat ik vroeger niet genoeg en niet het goede ontvangen heb. Anderen doen het mis, anderen hebben misbruik van mij gemaakt. Daar ben ik de dupe van geworden. Je hoort mensen ook zeggen: Het ligt aan mij. Ik had gezonder moeten leven, vriendelijker moeten zijn. Ik had niet zo lang moeten wachten. Ik had beter moeten opletten, beter moeten luisteren, andere keuzes moeten maken. Dan was het vast anders gelopen.

Meerdere antwoorden

Wie een godsdienstige kijk op het leven heeft, laat ook God toe in de poging om het leven te doorgronden. In de Bijbel wordt dit thema voortdurend bespeeld. Meerdere antwoorden komen voor, en soms spreken ze elkaar ook nog tegen. In een groot deel van het Oude Testament ligt het aan het volk Israël. ‘Hadden ze maar beter moeten luisteren”. God stuurde profeten aan het volk om hen te waarschuwen. Die waarschuwingen lieten ze voor wat het was en zie het gevolg: wie niet luisteren wil, moet maar voelen. Het volk raakte het beloofde land kwijt en ging in ballingschap.

Nuancering

Later in het Oude Testament wordt het antwoord op de vraag aan wiet het ligt genuanceerder. In sommige boeken uit het Oude Testament die van jongere datum zijn zoals Job en Prediker, worden vragen gesteld.  Hoe kan het dat mensen die Gods geboden gehoorzamen ook gecompliceerde en ingewikkelde levens kunnen leiden? De jongere geschriften uit het Oude Testament zijn wat voorzichtiger met het geven van een antwoord. We weten het eigenlijk niet.

Een jaar van vele daders

Aan wie ligt het? Wie het antwoord weet, lijkt uitzicht te hebben op een heel  en gelukkig leven. Het verlangen – gelukzoekers als wij mensen zijn – om een vol en heel te leiden, voert ons steeds weer naar deze vraag. Want we willen het onaffe, het niet volmaakte, het onrustige, het moeilijke, ons lijden zo graag begrijpen en vooral gerepareerd zien. Aan wie ligt het? Het afgelopen jaar kwam deze vraag steeds weer voorbij. Het lag aan voedselmarkten in China, onze vrijheidsdrang, ons onvermogen om afstand te houden. Het lag aan Trump, racisme,  mensen die de extremen opzoeken, Bill Gates, de politieke elite, Het lag aan de belastingdienst, de boeren, het kabinet, de viruswappies. Het lag aan de mensen die geen afstand wilden houden, de boa’s en de jongeren. Het lag misschien wel aan ons allemaal. 2020 is een jaar geworden van vele daders.

Wie lost het op?

Tweeduizend jaar geleden had de vraag “aan wie ligt?” een ander jasje aangetrokken. Aan wie ligt het? kreeg een nieuwe gedaante: Wie lost het op? Wie bevrijdt ons van de ellende, het ingewikkelde en het moeilijke? En zo ontstond er rond onze jaartelling een messianistische beweging rondom Jezus van Nazareth. Hij werd het ultieme projectiescherm van ons verlangen om gelukkig te leven. De vraag ‘wie lost het op?’ werd ook voorzien van een antwoord: Jezus Christus lost het op. Zie hier de geestelijke erfenis van onze godsdienst in één korte zin, waar wij 2000 jaar later nog altijd mee in de weer zijn.

En nu, 2000 jaar later?

Nu onze planeet is uitgeput en de vrede nog altijd niet is gevonden, is de vraag of Jezus écht redt nog urgenter geworden. Wie kan al onze wreedheden, miskleunen, moorden en wanhoopsdaden ooit rechtzetten? Wie kan dat goedmaken? Een viroloog? Of een minister? Wijzelf misschien? De rechtvaardige die dat kan herstellen, laat hem komen en de duisternis verlichten. Laten wij uitzien naar zijn komst. Dat is al eeuwenlang de boodschap van deze adventsperiode.

Goed nieuws

Ik heb goed nieuws! Hij komt! Aan het eind van deze week is het zover. Met kerst zal de rechtvaardige geboren worden. We markeren in de kerk die verwachting met verhalen en beelden. Beelden zoals vandaag dauw die neerdaalt en de aarde die zich opent. De keuze voor die beelden vele eeuwen geleden verraadt hoe men toen tegen de geboorte van Jezus aankeek. Het was niet zomaar een geboorte, het was een ingrijpen van God in de wereld, zoals de dauw uit de hemelen neerdaalt.

Ineens is het er

Kerst is in die gedachtelijn niet een cultureel gegeven, maar een natuurlijke gebeurtenis. Nu is de Bijbel niet geschreven in een koud klimaat waarin water ineens omhoog schiet uit de aarde. Maar ik moest bij de tekst van Jesaja en de relatie tot kerst bij die tekst, ook denken aan die keer dat ik in IJsland zag hoe een geiser werkt. Daar zit je dan op te wachten. Je kunt er geen grip op uitoefenen. Ineens is het er. Dat water dat uit het diepst van de aarde naar boven komt. Dát wachten, en dan ineens die kracht van de natuur. Daar moest ik aan denken.

Het wachten

Laat ik de luchtballon maar doorprikken. Niet die rechtvaardige maar twee beladen dagen komen er aan. Zo was het tenminste altijd. Kerst betekende twee dagen met pieken, dalen en hooggespannen verwachtingen. Dit jaar zal het anders zijn. Dit jaar gaat het wachten na kerst verder. We wachten op dat moment dat we elkaar weer kunnen omhelzen, en elkaar de hand kunnen reiken zonder schroom. En heb ik goede hoop over het vaccin dat komt, dat met die redder vind ik ingewikkelder

Wie kan ons nog redden?

Ik kan me voorstellen dat die vraag u ook doet nadenken over uw eigen leven, daar waar het stil is, daar waar het verdrietig is of moeilijk, waar ziekte en ongemak zijn of de dood of een afscheid voorgoed úw leven hebben aangeraakt. Die dingen die dicht op je ziel zitten. Waar het soms moeilijk over praten is, of waardoor je ogen een beetje vochtig worden als je dat toch probeert. Ik denk dat kerst dit jaar ons ook daarheen voert, omdat het feest dit jaar zo anders is. Maar laten we tóch wagen. Laten we in de duisternis van deze tijd proberen het licht weer te vinden. Want of we willen niet, het kind wordt weer geboren.

Gebed

Het kerstfeest nadert. In in deze periode van afstand houden, bedacht ik mij ook dat deze kerst – misschien wel meer dan andere jaren – ten diepste gaat over Uw nabijheid. Dat besef ik eens te meer, nu ik op deze laatste zondag voor kerst me voorbereid om het licht te leren herkennen. Dat we daarom goedmoedig spreken over degenen die in deze donkere dagen naast anderen gaan staan. Dat we daarom proberen te luisteren naar wat anderen te vertellen hebben, ook al voelen we een mening of een verstorende gedachte opkomen. Dat we daarom blijven bidden voor een wereld van vrede en vriendelijkheid. Dat we niet cynisch worden, of verbitterd raken omdat dit jaar alles zo anders is. Wat u met ons voorheeft én voor iedereen al hebt gedaan, daar hebben we namelijk geen grip op. Open Heer de hemelen, laat gerechtheid neerstromen uit de wolken als de zachte dauw van deze morgen. Laat de aarde zich openen.

Amen