Een levensovertuiging – al dan niet met God – kan nooit automatisch haar werk doen. Daarvoor is onze inspanning nodig. In deze gekke tijd ben ik me daar weer extra van bewust. Geloof verspreidt zichzelf niet. Er zijn mensen voor nodig. Alleen zijn er nieuwe spelregels bijgekomen. De opdracht voor de komende maanden luidt: Vertel over je geloof maar je mag niet naar buiten, niemand bezoeken en diensten mogen alleen online. Is dit wel mogelijk?
Ik was een jaar of tien toen ik hoorde van Jim Jones. Eind jaren zeventig was hij vanuit de Verenigde Staten het oerwoud van Guyana ingetrokken met een schare volgelingen om daar de hemel op aarde te beginnen. Het werd de hel. Bijna duizend mensen pleegden zelfmoord. Alles deden ze om hun God te behagen, tot in de dood. Over dit verhaal verscheen een miniserie. Die zag ik later op televisie als puber op zaterdagavond, met chips, vechtend tegen de slaap. Eigenlijk was ik er nog te jong voor. Het was zo’n film waarna je onrustig droomt, en waarvan de personages nog maanden daarna voor je geestesoog hun rol spelen. De zelfmoordscene was het meest gruwelijk. Uit grote pannen vulden mensen gifbekers die ze aan hun eigen mond zetten, en die van hun kinderen. Vervolgens gingen ze rustig liggen in het gras terwijl door ouderwetse speakers stemmen klonken die hen bezwerend toefluisterden dat de tijd gekomen was.
religie en waanzin
Religie was vanaf dat moment voor mij niet alleen meer zingen in een kerkkoor of afdwalen in de kerk bij de preek met voorspelbare wijsheden. Religie was daarna ook manipulatie, sex en heel veel geweld. Toen ik theologie ging studeren had ik dan ook het gevoel dat ik een donker oerwoud in mocht trekken waar het gevaar overal op de loer lag. Ik ben nog eens door het lijstje onderwerpen gegaan waarover ik tijdens mijn studie scripties en werkstukjes heb geschreven. Het liegt er niet om: ik heb mij verdiept in haakmannen in Sri Lanka (dat zijn mannen die zichzelf ophangen aanhaken en dan als een orakel goede raad kunnen geven), conflicten tussen protestanten en katholieken tijdens de reformatie ze vermoordden elkaar over en weer), channeling bij “Amerikaanse bijstandsmoeders”, duivels-uitdrijvingen in de achttiende eeuw en heksenvervolgingen. Met een specialisatie vergelijkende godsdienstenwetenschap kon ik aan het einde van mijn studie helemaal los, om na te denken over de vraag hoe religie en waanzin elkaar omarmen. Ook Jim Jones belandde uiteindelijk op mijn theologische snijtafel om intellectueel gefileerd te worden.
geloof en wijsheid
Hoe geloof en gekte samen kunnen gaan, hoort bij mijn fascinatie voor religie, maar ook bij mijn frustratie. Ik wil mensen juist wijzen op de constructieve kanten van geloof. Het gaat mij uiteindelijk om de wijsheid, niet om de waanzin. Geloof op zijn best is bedoeld om ons te helpen creatief, vreedzaam en zelfs blij te leven met een realiteit waarvoor geen gemakkelijke verklaringen bestaan. Een te snelle duiding van wat ons nu overkomt, verlamt mij dan ook een beetje. De gekte ligt weer op de loer. Ik ben er al op gewezen dat het Coronavirus eigenlijk een biologisch wapen is, een straf voor de gaypride, de schuld is van de kinderen, of een geseling voor alle onze zondes bij elkaar opgeteld. Dit soort praat heeft een rijke traditie. Tijdens mij studie kon je me ervoor wakker maken. Maar nu ga ik liever dat dondere bos niet weer in. Liever waag ik me aan dat andere. Die andere wijze van leven waar we nu allemaal mee te maken krijgen, herbergt misschien een boodschap. Wat die boodschap is, probeer ik uit te vogelen. Als dat al kan natuurlijk, maar ik heb alle tijd daarvoor, nu ik als een kanariepietje urenlang kan zingen in mijn comfortabele kooitje. Het wijsje van de wijsheid in tijden van Corona volgt…hopelijk.
Tom Mikkers
Credits foto: Dominique Cappronier
