In ‘Liefs uit Wassenaar’ op 24 mei vertelde Ellen Klaver-Asscheman over haar mondjeskapjes-project dat ze in Wassenaar opzette. Tom Mikkers verzorgde een overdenking over de waarde van geven naar aanleiding van gedeelte uit de Bergrede. Wilt je de dienst terugluisteren, neem dan contact op met de secretaris. De overdenking kun je hieronder lezen.

Aanvullen

In het Zuid-Amerikaanse regenwoud bevindt zich een stam, de Desana,  die de wereld als een vaste hoeveelheid energie beschouwt die door alle levende wezens gedeeld wordt. Iedere geboorte veroorzaakt dus noodzakelijkerwijs de dood van een ander schepsel, en iedere dood brengt een nieuwe geboorte voort. Op deze wijze blijft de energie in de wereld compleet. Als de Desana op jacht gaan voor voedsel, weten ze dat de dieren die ze doden een leemte in het geestelijk reservoir achterlaten. Maar die leemte zal gevuld worden, geloven ze, door de zielen van de Desanajagers wanneer deze sterven. Zouden er geen mensen sterven, dan zouden er ook geen vogels of vissen geboren worden.

Laat het stromen

Veel andere onderwerpen zou je zo ook kunnen benaderen. De opdracht dat wat we wegnemen uit het leven we weer moeten aanvullen is helder. Je kunt het heel makkelijk toepassen op allerlei situaties. Als je liefde ontvangt van iemand, dan zul je liefde moeten geven. Als je vrienden wilt zijn, dan zul je ook vriendschap moeten geven. Dat wil niet zeggen dat alle menselijke contacten altijd onder alle omstandigheden precies helemaal gelijk moeten zijn in wat de één geeft en de ander ontvangt.  “Geef, dan zal u gegeven worden”, zo zegt Jezus het in het Lucas Evangelie. Als geen andere evangelist thematiseert Lucas steeds weer in zijn evangelie dat het in het leven niet gaat om houden wat je hebt. Je moet wat je ontvangt, wat je hebt, niet ten koste van alles verdedigen. Hecht je niet aan bezit, en blaas je status niet op en wordt niet arrogant. Dit klinkt als een tegelwijsheid misschien, maar Jezus maakt deze gedachte spannend door het uit te vergroten. Hij gaat hierbij tot het uiterste, zelfs onze boosheid en ons gekwetsheid leveren geen enkel recht op gewelddadig handelen op. We moeten zelfs onze vijand barmhartig tegemoet treden. Ons gekwetste ego ontkomt er niet aan.

Geef

Het is één van de tekstregels uit de Bergrede. Ik bedacht me dat – misschien ook wel omdat de sportscholen nu dicht zijn – dat die hele setting uit die tekst, daar op die berg een soort spirituele sportschool is. Er is een groep mensen rondom Jezus, en Jezus is een soort spirituele sportcoach die de essentie van het leven uit, en vervolgens moeten we daarmee aan de slag. Waartoe zijn we hier eigenlijk? Wat is een manier van leven die vervulling geeft? Op allerlei manieren beantwoord Jezus deze vragen in de bergrede. Hoe je moet bidden wordt voorzien van een concrete gebedstekst, het Onze Vader. Hoe je moet leven wordt voorzien van aanwijzingen, en Jezus vertelt ook nog enkele gelijkenissen om zijn punt te maken, zoals over de balk en de splinter. Al met al levert al die wijsheid bij elkaargezet een hele verdichte tekst op die op twee plaatsen te vinden is in het Nieuwe Testament, en qua setting net iets anders is. In het Mattheus Evangelie is Jezus op een berg. In het Lucas Evangelie (en dat hoorde u vandaag) zit Jezus met zijn gevolg in het open veld. Sommigen noemen deze variant dan ook wel de veldrede.Welke evangelie je er ook bij betrekt, Mattheus of Lucas,veldrede of  bergrede…hier heeft u hét spirituele sportschool moment van Het Nieuwe Testament. In tijden van Corona is dat toch aardig. Jezus ontmaskert hier onze neiging om het leven krampachtig vast te houden. Doe het niet zegt Jezus. Laat losjes los, dan kom je dichterbij God. “Geef, en jou zal gegeven worden” volgt ook direct na de tekst van Jezus om je vijand lief te hebben. Als je bedenkt dat het liefhebben van je vijanden geschreven wordt in een verhaal waarin de hoofdrolspeler een gewelddadige dood sterft aan het kruis, dan is de aansporing in dit tekstgedeelte nog indringender.

Klein beginnen

Jezus begint eigenlijk klein. Net als wanneer je gaat sporten. Als je nog stijf en stram bent. Dan begin je rustig aan met wat eenvoudig is. Geven is eenvoudig. Daar kan je je iets bij voorstellen. Wat kun je zoal geven? Dat hoeft niet heel spectaculair te zijn. Je kunt een ander aandacht geven. Heel concreet door te vragen hoe het gaat. Je kunt een ander een cadeau geven, of geld. Geef, dan zal je gegeven worden. Het aardige is dat dit zinnetje exact dezelfde wijsheid als ondertoon heeft als de houding van de Desana Indianen: Wat we wegnemen moeten we aanvullen. Wat we weggeven komt onze kant weer op. Maar dat is niet vanzelfsprekend voor ons. Geven is ingewikkeld. Wij zijn geneigd om dit van nature anders aan te pakken. Als we iets geven hoort daar iets tegenover te staan, dat we vooraf graag benoemd willen hebben. Geven en er maar op vertrouwen dat je dan wat gegeven zal worden is blijkbaar ingewikkelder. Waarom dit zo is? Deze vraag is met één woord te beantwoorden:  onvrede. Onvrede bouwt muren en grenzen rondom je ziel. Onvrede kan zich voordoen als angst, bezorgdheid, depressiviteit, verontrusting, kwaadheid, haat of jaloezie. Onvrede zorgt voor grensposten, waar je volgens je eigen emotionele wisselkoers bepaalt wat je wel en wat je zeker niets zomaar geeft. Onvrede ligt aan de basis van heel van onze dagelijkse beslommeringen. Hoe we eruit zien, hoe we onze eigen waarde bepalen of kijken naar levens van anderen. Onvrede zorgt voor competitie en concurrentie.  En die cultuur is door het Corona-virus tot de orde geroepen….stil gezet. “Geef, en jou zal gegeven worden” heeft in onze context van lock down, pandemie en de afspraak dat we onze vrijheden inperken om levens te redden, een hele andere lading gekregen. Het spinnen van een cocon vol activiteiten en het vullen van ons leven als een soepkom die tot aan de rand toe vol ging niet meer.

De beweging van  het geven

Het is alweer even geleden dat we hier samen waren als gemeenschap. Het was het begin van de veertigdagen tijd. Deze periode kan gezien worden als onzichtbare tocht van de kerk over een moeilijk begaanbare weg die ons voert naar het kruis op de berg Golgotha op Goede Vrijdag. Pasen zal volgen. Dat is het verhaal. De lock down duurde langer. Beetje voor beetje onderzoeken we of weer naar buiten mogen komen. Pasen is inmiddels  geweest. Pinksteren komt eraan. We zitten in een verlengde Veertigdagen-tijd waarvan het einde misschien in zicht is, misschien niet. Het mooie van het project van Ellen Klaver die vandaag onze gast is, dat zij in deze Corona-tijd aan de slag ging om mondkapjes te maken vanuit het principe van geven. Quarantaine zette ons stil, maar het project van Ellen zette die andere beweging op gang: die van het  geven. Misschien daarom vond ik het zo belangrijk om Ellen vandaag uit te nodigen. Niet om haar op een voetstuk te zetten, maar om haar weer wat te geven: onze aandacht en onze waardering. Wat ons als geloofsgemeenschap weer gegeven gaat worden? Ik weet het niet. Dat doet er ook niet toe. Dat zien we dan wel weer. Als we de beweging van het geven maar voort laten gaan. Die beweging naar buiten, naar anderen, die beweging van onvrede naar vrede.

Breng vrede

Jezus vertelt veel van zijn lessen ook niet binnen maar buiten, in de openlucht op een berg, of in het open veld zoals bij Lucas. Ook daarom wilde ik vandaag over dit zinnetje uit de Bergrede vertellen. Als een soort voorprogramma van wat nog komen gaat. Volgende week brengt het Pinksterverhaal ons namelijk ook  buiten. Als het Pinkstervuur wordt ontstoken en het verhaal van Jezus over het grote geven zich kan verspreiden over de hele wereld.  Misschien gaat de vergelijking met de sportschool ook een beetje mank hier. Dat is het verschil met een uurtje sporten. Dan mag je als je klaar bent uitrusten en iets voor jezelf gaan doen. Zo niet bij deze les: vertel het verder en hou de wijsheid die Jezus je vandaag aanreikt niet voor jezelf. Laat de onvrede varen, breng vrede.