Skip to content
Vrijplaats – Jezus of Freud? Over Eugen Drewerman

Eén van de interessantste theologen van deze tijd is Eugen Drewermann, geboren 20 juni 1940 in Bergkamer, bij Dortmund. Drewermann is theoloog en psychotherapeut. Hij werd priester in de Rooms-Katholieke kerk. Doordat hij voor de uitleg van de Bijbel de psychoanalyse van Freud gebruikte kwam hij in moeilijkheden met de kerk, die deze combinatie onverenigbaar achtte. In 1996 werd hij door bisschop Josef Ratzinger (de latere paus Benedictus XVI) uit zijn ambt gezet.

Welke verlossing precies?

In zijn vele boeken en artikelen gebruikt Drewermann de psychoanalyse om de Bijbel te verklaren. Al achtte Freud zelf deze combinatie onmogelijk. Hij meent dat het Jezus gaat om de verlossing van de mens en dat deze verlossing structureel dezelfde is als door Freud in de dieptepsychologie wordt geleerd. Een mens die in moeilijkheden zit door omstandigheden buiten hem of door een psychische ziekte, wil bevrijd worden.

Onreine geest

Bij Jezus zien wij dit toegepast, bij voorbeeld in Marcus 5: 1-20, waar Jezus de onreine geest van de bezetene van Gerasa uitdrijft. Jezus doet dit, zegt Drewermann, door de ziekteverschijnselen onder woorden te brengen, terwijl de zieke de voorstelling door woorden juist had verdrongen.

Innerlijke ervaring

Het gaat volgens Drewermann in de Bijbel niet om genade, maar om begeleiding tot bevrijding. Jezus stelt hij voor als psychotherapeut. Het gaat dus allerminst in het christelijk geloof om zekerheden en moralisme. Het gaat niet om enige objectivering van het geloof, maar om de innerlijke ervaring.

Kaarten open op tafel

Deze benadering van de Bijbel is niet historisch in strikte zin. Dat is wat mij betreft geen probleem, mits men tevoren de kaarten open op tafel legt en de wijze van aanpak duidelijk maakt. Het grote voordeel van deze benadering is dat de Bijbelteksten actuele waarde hebben voor de lezer en overeenkomen met de rationaliteit van de moderne tijd, in casu van de psychotherapie.

Zelfverlossing of niet?

De Rooms katholieke kerk achtte de benadering van Drewermann echter onaanvaardbaar. Men zag haar als een soort zelfverlossing, zonder dat daar de verlossing door Christus een rol speelde. Hier kan men tegen in brengen dat in de vroege kerk en in het algemeen bij theologen uit oudheid en middeleeuwen er geen tegenstelling is tussen historische tekstuitleg en reiniging van de ziel. Woorden en ziel zijn onderdelen van de harmonie in de wereld, van de kosmos zoals de Grieken leerden. God zag dat die wereld, zijn schepping,  goed was.

Profetische blik

Drewermann paste zijn benadering ook toe op de kerkelijke structuren. In 1988 wees de Duitse bisschop Wilmer erop naar aanleiding van de misstanden rond seksualiteit dat hij alle boeken van Drewermann had gelezen en dat deze op dit punt een profetische blik heeft gehad.

Nieuwsgierig?

In Nederland is Drewermann nog steeds in de belangstelling. Lange tijd was het dat theologen diens benadering als psychologisering afwezen. Men realiseert zich toch dat elke uitleg van de bijbel een psychologisch aspect met zich meebrengt. In Nederland bestaat er een Studiekring Eugen Drewermann, met een mooie site, waarin onder meer deze tekst zeer instructief is. Drewermanns helder geschreven boeken zijn nog steeds te verkrijgen, ook in Nederlandse vertaling (eventueel via Boekwinkeltjes).

Bert Bos

Prof.dr. Bert Bos is emeritushoogleraar filosofie van de middeleeuwen in Leiden, hij doceerde over Augustinus en Eckhart. Vrijplaatsen zijn korte columns van Bert Bos die hij speciaal voor deze site schrijft.

Back To Top
Zoeken