Hebben vrijzinnigen iets met sacramenten? De vrijzinnige predikant Peter Korver voerde kort geleden een pleidooi voor de viering van het avondmaal in de vrijzinnige gemeente. Hier gaat het hem echter om het persoonlijke contact tussen de gemeenteleden als afwisseling van de intellectualistische woorddienst zoals dat bij de vrijzinnigen gewoon is.

Wat is een sacrament?

Het avondmaal is in de christelijke traditie één van de zeven sacramenten. Voordat wij die vraag beantwoorden is het goed aan te geven wat een sacrament is en hoeveel er zijn. Wij denken bij het woord ‘sacrament’ in de eerste plaats aan de traditionele zeven sacramenten zoals die in de 12^e eeuw door bisschop Petrus Lombardus systematisch zijn geformuleerd.

1. doop, 2. vormsel (communie), 3. avondmaal (eucharistie), .4 biecht, 5. laatste zalving, 6. priesterambt en 7. huwelijk.

Verbinding

In een sacrament wordt een verbinding gelegd tussen de mens en het goddelijke; elk sacrament heeft iets materieels, bijvoorbeeld water, brood, wijn. Daarnaast heeft het iets spiritueels, namelijk versterking van de ziel door de genade van God. Het toedienen van een sacrament is geen magische handeling, maar versterkt het geloof.

Zeven geestelijke acties

In de Middeleeuwen vormden de sacramenten de zeven geestelijke acties die parallel lopen aan zeven voorwaarden voor een fysiek mens-zijn: Zo bij Thomas van Aquino (14^e eeuw): 1. ontstaan (leven en zijn); 2. groei; 3. voeding; 4. genezing (medicijn); 5. herstel van gezondheid (dieet en oefening); 6. leiderschap en 7. voortplanting. De mens wordt in zijn leven begeleid: fysiek door zijn ouders en opvoeders, en geestelijk door de kerk. Precies parallel, zoals de nummering aangeeft.

Iets anders

Vrijzinnig christenen kennen zo’n leiding door de kerk van het alledaagse leven niet. Zij kennen geen sacramenten. Hervormden en gereformeerden hebben er ook moeite mee: Veelal erkennen zij slechts doop en avondmaal, omdat deze een deugdelijke bijbelse grondslag zouden hebben, en de overige sacramenten niet. Peter Korvers voorstel is goed, maar volgens de katholieke traditie is het sacrament van het avondmaal iets anders..

Bert Bos

Prof.dr. Bert Bos is emeritushoogleraar filosofie van de middeleeuwen in Leiden, hij doceerde over Augustinus en Eckhart. Vrijplaatsen zijn korte columns van Bert Bos die hij speciaal voor deze site schrijft.