Vandaag is het Wereld Religie Dag. Het is de dag waarop we de priesters van alle religies eren. Het protestantisme heeft de taak van de priesters ooit heel principieel gedemocratiseerd. Het priesterschap is van alle gelovigen. Wij zijn allemaal grensgangers. Als het leven in onze tijd een bitterzoete liefdeswals is geworden omdat we zoveel kwijt zijn geraakt…laten we elkaar dan weer leren dansen, met de juiste afstand tussen God en mens, met voldoende afstand tussen mensen. Maak er geen chaos van, wees lief voor elkaar. God is dichtbij. Vast.

In deze kerkdienst – in het kader van Wereld Religie Dag 2021 – bespreekt ds. Tom Mikkers teksten uit het Bijbelboek Leviticus en uit het Lucas Evangelie. Centraal staat de vraag wat echt belangrijk is. Waar ga jij voor? Luister hieronder de stream van de dienst terug, of laat u inspireren door teksten uit muziek uit deze dienst. Elly Rote speelt vleugel. Karin Vogelaar leest de tekst van het gekozen lied uit het liedboek. De orde van dienst vindt u hier. De stream begint op 13 minuten en 10 seconden.

Waar ga jij voor?

Misschien zijn de Bijbelteksten van vandaag wel de bitterzoete liefdesliedjes die ons vooral vertellen dat de mensheid op beslissende momenten in de geschiedenis de vraag ‘waar we echt voor gaan” steeds weer opnieuw moet beantwoorden. Het antwoord van de Joodse priesters bestond uit wetten en regels zodat God God kon zijn en de mens mens. Het antwoord van Jezus was een nieuw rijk van Gods liefde. Leviticus is mij soms te rigide en neurotisch. De utopie van Jezus kan uitmonden in een dystopie, als mensen menen dat zij precies weten hoe dat Koninkrijk van God eruit moet zien.

DE PREEK IN VOGELVLUCHT

Keerpunt

Geef alles weg wat je hebt zegt Jezus. Wat gebeurt hier precies? Waarom is wat Jezus zegt hier zo’n keerpunt in het joodse denken over de relatie tussen mens en God? Om het antwoord op die vraag op het spoor te komen, begin ik bij de kern van de joodse godsdienst.

Wat God wel kan

De joodse godsdienst zoals die ons vanuit het Oude Testament is overgeleverd, is fundamenteel anders dan andere godsdiensten in de antieke wereld van het Midden-Oosten. De joodse God overstijgt de werkelijkheid. Dat noemen we met een technisch woord transcendent. God maakt als maker geen deel uit van de schepping. Hij staat erboven en erbuiten. Eén ding kon de Joodse God wel. Hij kon ingrijpen in de geschiedenis. Hij kon de geschiedenis veranderen.

Een goede buur

De geschiedenis met het gouden kalf laat zien dat het Joodse volk meer nabijheid wilde van hun God. Toen Mozes ook nog eens te lang weg bleef, richtten de Israëlieten een gouden kalf op en lieten zich gaan met een liefdeswals voor het Gouden Kalf.  God – in het verhaal – voelt dit gemis aan. Daarom zegt God tegen Mozes na het incident met het gouden kalf: “De Israëlieten moeten een heiligdom voor mij maken, zodat ik te midden van hen kan wonen”. De -eind vorig jaar overleden- joodse geleerde Jonathan Sacks wijst erop dat hier voor het eerst het werkwoord wonen samen met God gebruikt wordt. God wordt de goede buur die naast je woont. Hij is niet meer de verre vriend.

De rol van de priesters

De priesters zouden voortaan toezien op het nabuurschap tussen God en mens. De unieke taak van de priesterstand is om de grens tussen God en mens te bewaken. Dat was nog best ingewikkeld. Want als God te tastbaar wordt -zoals een beeld, een tempel of een cultus God concreet maakt- dan dreigt ook het gevaar van vermenging van het tijdelijke met het eeuwige. Als dat gebeurt gaat de relatie tussen God en mens stuk. Hierover gaat het deel dat ik las uit Leviticus: over het kapot knallen van de relatie tussen God en mens omdat de scheiding tussen tijd en eeuwigheid – dat zijn de regels en de wetten – niet wordt onderhouden.

Eeuwig leven

Jezus heeft een heel andere kijk op de nabijheid van God. Jezus is kwartiermaker van een nieuwe wereldorde waarin de nabijheid tussen God en mens niet meer staat of valt met wetten en regeltjes. God en uw naaste liefhebben, daar gaat het Jezus om. Jezus verkondigt een nieuwe wereld. Er staat een nieuw Genesis aan te komen. De joodse God laat zijn unieke kant weer zien. God gaat weer ingrijpen in de geschiedenis.

Een nieuwe wereldorde

Het Koninkrijk Gods bij Jezus is een nieuwe wereldorde waarin God en mens elkaar opnieuw ontdekken. Jezus kondigt aan dat dit koninkrijk van liefde er spoedig aankomt. Bezit en materie staan die liefde in de weg. Dat laatste kunnen wij prima navoelen. Liefde is niet te koop. Wie trouwt om het geld zal eenzaam blijven. Materie en geld kunnen vriendschap en relaties zelfs bederven en rot maken. Wie materie lief heeft, is als de hoofdpersoon in de Zweedse film Vaxdockan die verliefd wordt op een wassen pop.

Bitterzoet

Luistert u daarom nog eens naar de Zweedse liefdeswals, maar dit keer gezongen door een koor. In deze versie klinkt de tragiek van het lied beter door. Omdat het samenzang is, hoor ik er beter in terug dat wij allemaal een beetje lijken op die man in dat warenhuis die een wassen pop bemint. Die liefde gaat mis als het op eeuwigheid aankomt. Wat niet echt is, kan namelijk niet overleven in een rijk van liefde. Geld, een pop, teveel materie…alleen zonder ballast kom je door de poorten dat nieuwe rijk binnen.

Zoals de muziek van een gitaar wegebt, zo ga jij van mij, mijn glimlach verandert in een bitterzoete liefdeswals.