Waar te beginnen? Dat was de leidende vraag in deze kerkdienst met ds. Tom Mikkers. De Bijbellezing kwam uit het Johannes Evangelie waarin Jezus zegt dat hij de ware wijnstok is. Freek Koster speelde vleugel. Karin Vogelaar zong het lied ‘Inspiratie’ en las de tekst van lied 653 ‘U kennen uit en tot U leven’.

Luister hier de dienst terug

De dienst begint bij 11 minuten.

 

Preekimpressie

Het is misschien wel het meest revolutionaire stukje tekst uit de Bijbel. Al zou je dat niet niet direct denken, want het beeld dat wordt opgeroepen van een wijngaard met wijnstokken en druiven kan prima door als afbeelding voor een zoetige ansichtkaart met pasteltinten. “Ik ben de ware wijnstok” zegt Jezus. Hier moeten eigenlijk een paar woorden aan worden toegevoegd om het ongehoorde en revolutionaire karakter ervan te kunnen meevoelen. Want in het Oude testament werd het volk Israël beschreven als een wijnstok en was het beloofde land de wijngaard. Als Jezus zegt ‘Ik ben de ware wijnstok’ met de nadruk op “ik”, dan zegt hij dus eigenlijk dat hij het volk Israël van de troon heeft verstoten. “Niet Israël maar ik ben vanaf nu de ware wijnstok”

Conflict

Als je dat tot je door laat dringen, dan voel je misschien ook dat onder deze tekst een conflict schuil gaat. De Joden rond de eerste eeuw na Christus  – toen Johannes zijn tekst schreef – vonden dat zij de ware wijnstok waren. De Christenen daarentegen verwezen naar Jezus. Jezus had het volk Israël als ware wijnstok opgevolgd, vervangen. Dat was dus een revolutie. De revolutionaire voorhoede van dit nieuwe geloof wordt door Johannes voorgehouden welke beloning hen te wachten staat. Ze worden toegerust om standvastig en solidair te zijn. In marstempo achter Jezus aan de wijngaard in, één grote druiventros.

Vele doden

Deze Jezus-revolutie heeft wel een bedenkelijk karakter. Het lieflijke beeld van de wijngaard en wijnstokken is harder van kleur dan je denkt. Want de tragiek van dit tekstgedeelte is ook dat antisemitisme en anti-judaisme erdoor zijn gelegitimeerd. Jezus heeft Israël vervangen. Pogroms en vervolgingen zijn met het Johannes Evangelie in de hand aangevuurd. Deze wijngaard-revolutie die er op het eerst gezicht zo groen en fruitig uitziet, heeft vele doden gemaakt.

Vriendschap

Het tweede deel van de tekst is zachter van kleur en vriendelijker van toon. Wordt in het eerste tekstgedeelte dat ik zojuist besprak een verbinding gelegd met de Joodse religieuze wereld, in dit tweede deel is er een verbinding met het Griekse denken.

Blijvende bloei

Het bijzondere is dat hier het woord vrienden gebruikt wordt en niet het woord broeders dat op zoveel plaatsen in het Nieuwe Testament staat. Hier zegt Jezus dat je vrienden met hem kunt worden. En vriendschap was een thema waarover men in de hellenistische omgeving van die tijd graag sprak. Over de aard van ware vriendschap mijmerden de Griekse filosofen al eeuwen. Wat zegt Jezus hier? “Mijn gebod is dat jullie elkaar liefhebben zoals ik jullie liefhad, er is geen grotere liefde dan je leven te geven voor je vrienden. Jullie zijn mijn vrienden wanneer jullie doen wat ik zeg.” Hier resoneert de Griekse filosofie. Vriendschap met Jezus is de hoogste vorm van vriendschap die gelukkig maakt, en die je leven tot grote bloei brengt, blijvende bloei.

De Internationale

De revolutie is volbracht. Elke revolutie gaat gepaard gaat met grote beloftes en de verheerlijking van vriendschap. Gisteren dacht ik er nog aan toen ik beelden zag van 1 mei vieringen. Ook hier is vriendschap een centrale gedachte. Makkers, dat woord introduceerde Henriëtte Roland Holst in de Nederlandse vertaling van het socialistische strijdlied ‘De Internationale’. Makkers! Ten laatse male tot de strijd ons geschaard en de Internationale zal morgen heersen op Aard. Het gelezen deel uit de Bijbel over de wijngaard is misschien wel de internationale van het Johannes Evangelie. De hoogste vorm van vriendschap en kameraadschap ligt in het verschiet. Wie de Jezus revolutie binnenwandelt en vriendschap sluit met Jezus zal alles ontvangen waarnaar hij of zij verlangt.

Ik vraag me af

Denkt u “ja zo zit het inderdaad”,  of voelt u misschien vervreemding?  Roept de tekst vragen op? Of  voelt u een verlangen om deel te worden van de beweging die zich rondom Jezus heeft gevormd? Of bespeurt u juist afkeer? Inspireert deze Bijbeltekst u bij het vormgeven van uw geloof? Wat roept deze tekst van Johannes op bij jou?

 

Kijk hier de muziek terug